کسانی كه باید از حکومت طرد گردند
بنا بر فرمایشات حضرت علی علیه السلام عدهای از مردم كه خصوصیات اخلاقی خاصی دارا میباشند باید از حكومت و مسئولیتهای آن حذف شوند. كه عبارتند از:
1- عیبجوها
امام علی علیه السلام به مالک اشتر حاکم مصر مینویسد:
«وَلیَکُن أبعَد رعیّتک منک، و أشنأهم عندک، أطلبهم لمعائب النّاس؛ فإنّ فی النّاس عیوباً، الوالی أحقّ من سترها؛ آنها که نسبت به رعیت عیبجوترند از تو دور باشند زیرا مردم عیوبی دارند که والی و رهبر در پوشیدن و پنهان کردن آنها از همه سزاوارتر است.»(1)
2- سخنچینان بی تقوا
حضرت علی علیه السلام میفرماید:
«و لا تعجلنّ إلی تصدیق ساعٍ، فإنّ السّاعی غاشٌ، و إن تشبّه بالنّاصحین؛ در تصدیق و باور سخن سخنچینان شتاب نکن زیرا آنان خیانتکارند گرچه در لباس نصیحت کنندگان دلسوز جلوه میکنند.»(2)
3- بخیل و ترسو و حریص
امام علی علیه السلام به مالک اشتر حاکم مصر نوشت:
«ولا تُدخلنّ فی مشورتک بخیلاً یعدل عن الفضل، و یعدک الفقر، و لا جَباناً یُضعفک عن الأمور، و لا حریصاً یُزیّن لک الشّره بالجور؛ بخیل را در مشورت خود دخالت نده، زیرا که تو را از احسان منصرف و از تهیدستی و فقر میترساند و نیز با ترسو مشورت نکن، زیرا در کارها روحیه تو را تضعیف مینماید و با حریص مشورت نداشته باش که حرص را با ستمگری در نظرت زینت میبخشد.»(3)
4- کارگزاران حکومت طاغوت
از دیدگاه امام علی علیه السلام کسانی که در حکومت طاغوت پُست و شغلی داشتند باید از صف کارگزاران حکومت اسلامی و مدیریت جامعه الهی طرد و دفع گردند. که فرمود:
«إنّ شرّ وزرائک من کان للأشرار قبلک وزیراً، و من شرکهم فی الآثام فلا یکوننّ لک بطانةً؛ بدترین وزرا کسانی هستند که وزیر و کارگزار حکومت بد و اشرار بودهاند. کسی که با آن گناهکاران در کارها شرکت داشته است نباید جزو سرداران زمامداران حکومت باشد.» (4)
5- ثناگویان و چاپلوسان
شخصی در مجلس امام علی علیه السلام بپا خاست و به ثناگویی پرداخت. امام علی علیه السلام در پاسخ او فرمود:
«فلا تثنوا علیّ بجمیل ثناءٍ، فلا تکلّمونی بما تکلّم به الجبابرة؛ مرا با سخنان جالب خود نستایید...
و آنگونه که با زمامداران و پادشاهان ستمگر سخن میگفتید با من سخن نگویید.»(5)
6- خائنان
امام علی علیه السلام در طرد و دفع خائنان، به استاندار مصر مالک نوشت:
«فإن أحدٌ منهم بسط یده إلی خیانةٍ... فبسطت علیه العقوبة فی بدنه، و أخذته بما أصاب من عمله؛ اگر یکی از کارگزاران دست به خیانت زد... او را زیر تازیانه کیفر ادب نما و به مقدار خیانتی که انجام داده او را مجازات کن.» (6)
7- کم عقلان پَست
مدیریت صحیح در حکومت اسلامی، به تفکر و تعقل و انسانهای دوراندیش و حکیم نیازمند است.
تا با ژرف اندیشی، و با ارائه طرحهای صحیح و اساسی فرد و جامعه را به سوی پیشرفت و تکامل ببرند، و از آفات و خطرات بازدارند.
بدیهی است که کم عقلان و انسانهای پَست و جهل زده، اگر در حکومت راه یابند، مقدمات سقوط حکومت و جامعه را فراهم میسازند.
امام علی علیه السلام به یکی از استانداران خود مینویسد:
«و احذر صحابة من یفیل رأیه، و یُنکر عملُه، فإنّ الصّاحب معتبرٌ بصاحبه؛ از یارانی که در فکر و نظر ضعیفند و عمل آنها ناپسند و زشت است برحذر باش زیرا مقیاس سنجش شخصیت هر کس را یارانش معرفی می کنند.»(7)
8- انسانهای دو رو و منافق
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در طرد عناصر دو رو و منافق فرمود:
«و احذرکم أهل النّفاق فإنّهم الضّالّون المضلّون و الزّالّون المزلّون یتلوّنون ألواناً؛ از انسانهای دو رو و منافق شما را برحذر میدارم، زیر آنها گمراه و گمراه کنندهاند، خطاکار و خطا اندازند، به رنگهای گوناگون بیرون میآیند و سبب گمراهی مردم میشوند.» (8)
9- هوسبازان بی پروا
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در طرد انسانهای بی پروا و هوسباز فرمود:
«اگر والی و زمامدار دنبال هوا و هوسهای پی در پی خود باشد غالباً او را از عدالت باز میدارد.»(9)
10- جاهلان قدرنشناسکسانی که قدر و ارزش خود را نمیشناسند، و قدر و ارزش فرد و جامعه را نمیدانند، نباید در حکومت و مدیریت اسلامی نفوذ کنند. زیرا ارزشها دگرگون و انحرافات فراوانی دامنگیر جامعه میشود.
که امام علی علیه السلام هشدار داد:
«و لا یجهل مبلغ قدر نفسه فی الأمور، فإنّ الجاهل بقدر نفسه یکون بقدر غیره أجهل؛ زمامداران و کارگزاران حکومت نباید از ارزش و منزلت خویش ناآگاه باشند زیرا کسی که ارزش خویش را نمیشناسد نسبت به ارزش دیگران ناآگاهتر است.»
(10)
پینوشتها:
1- نامه 53/24 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)
2- نامه 53/27 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)
3- نامه 53/27 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)
4- نامه 53/29 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)
5- خطبه 216/21 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلّف، که برخی از اسناد آن به این شرح است:
- روضه کافی، ج 8، ص 352، ح 550: کلینی (متوفای 328 هـ)
- منهاج البراعة، ج 2، ص 348: ابن راوندی (متوفای 573هـ)
- دعائم الاسلام، ج 2، ص 541، ح 1926: قاضی نعمان (متوفای 363 هـ)
- بحار الانوار، ج 41، ص 152: مجلسی (متوفای 1110 هـ)
- ربیع الابرار، ج 5، ص 191، ح 186: زمخشری معتزلی (متوفای 538 هـ)
6- نامه 53/76 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)
7- نامه 69/9 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته)
8- خطبه 194/4 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف، که برخی از اسناد آن به این شرح است:
- کتاب طراز ج 2 ص 308: سید یمانی
- غرر الحکم، ص 54 و 269/ ج 4 ص 483: آمدی (متوفای 588 هـ)
- منهاج البراعة، ج 2، ص 280: این راوندی (متوفای 573 هـ)
- غررالحکم، ج 6، ص 488 و ج 2 ص 285: آمدی (متوفای 588 هـ)
- بحارالانوار، ج 18، ص 224، ح 62 ب 1: مجلسی (متوفای 1110 هـ)
9- نامه 59/1 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف که برخی از اسناد آن به این شرح است:
- کتاب طراز، ج 1، ص 170: سید یمانی
- کتاب صفین، ص 57: نصر بن مزاحم (متوفای 212 هـ)
- منهاج البراعة، ج 3، ص 208: ابن راوندی (متوفای 573 هـ)
- غرر الحکم، ج 1، ص 265: آمدی (متوفای 588 هـ)
- بحار الانوار، ج 33، ص 511 ح 708: مجلسی (متوفای 1110 هـ)
10- نامه 53/90 نهج البلاغه معجم المفهرس مؤلف (مدارک گذشته )
منبع:
امام علی علیه السلام و مباحث تربیتی، محمد دشتی .